Монгол Улсад финтек нь 2010 оны эхэн үеэс эхлэн хөгжиж, ялангуяа цахим төлбөр тооцооны системүүдийн хөгжлөөр тодорхойлогдож эхэлсэн. Анхны жишээ: 2010-аад оны эхээр Мобиком компани анх удаа гар утасны төлбөр тооцооны үйлчилгээг нэвтрүүлсэн анхны алхмуудын нэг байв. 2012 онд анхны QR кодоор төлбөр хийх системүүд нэвтэрч, хэрэглэгчид гар утсаараа шууд төлбөр хийх боломжтой болсон. 2016 онд “Төрөөс мэдээлэл, харилцаа холбооны хөгжлийн талаар баримтлах бодлого”-д дижитал санхүүгийн хөгжилд дэмжлэг үзүүлэх бодлого туссан нь финтекийн хөгжилд түлхэц болсон байдаг. Монгол Улс нь финтекийн хөгжлийг хурдацтай дэмжиж буй орнуудын нэг бөгөөд өнөөдрийн байдлаар дараах салбаруудад голлон төвлөрч байна: 1. Цахим төлбөр тооцоо Гол тоглогчид: QPay, SocialPay, Hi-Pay зэрэг цахим хэтэвчүүд. QR кодын төлбөр: Бараг бүх үйлчилгээний газар QR кодоор төлбөр хүлээн болсон. Санхүүгийн хүртээмж: Хөдөө орон нутаг, алслагдсан газруудад хүртээмж нэмэгдэж байна. 2. Зээлийн үйлчилгээ Цахим зээл: TUS fintech, LendMN, Zeely зэрэг платформууд бага хэмжээний зээлийг түргэн шуурхай олгож байна. AI ба Big Data ашиглалт: Хэрэглэгчийн зээлийн үнэлгээг автоматжуулах, эрсдэлийг бууруулах технологи ашиглаж байгаа.  3. Хөрөнгө оруулалт ба арилжаа Криптовалютын арилжаа: Монголд криптовалютын арилжааны платформууд (Trade.mn, Dax.mn) идэвхтэй ажиллаж байна. Арилжааны аппликейшнүүд: Хувьцаа, бонд, мөнгөн хөрөнгө зэрэгт хөрөнгө оруулалт хийх боломжийг санал болгож байна.  4. Даатгалын технологи Зарим компаниуд даатгалын үйлчилгээг цахим хэлбэрт шилжүүлж, хэрэглэгчид онлайнаар үйлчлүүлэх боломжтой болсон.  5. Дижитал банк Зарим уламжлалт банкууд (Голомт, Хаан, Төрийн банк) финтекийн элементүүдийг үйлчилгээндээ нэвтрүүлсээр байна. Онлайн банкны үйлчилгээ нь хэрэглэгчдийн дунд өргөн хэрэглэгдэж байна.  Монголын финтекийн хөгжлийг дэмжих хүчин зүйлсүүд Интернэтийн нэвтрэлт: Монгол Улсад интернэтийн хэрэглээ нэмэгдсэн нь финтекийн хөгжлийг хурдасгасан. Гар утасны хэрэглээ: Монголд ухаалаг утасны хэрэглээ өндөр, энэ нь цахим санхүүгийн үйлчилгээнд нэвтрэх боломжийг нэмэгдүүлдэг. Засгийн газрын дэмжлэг: Монгол Улсын төрийн бодлого финтекийн салбарыг дэмжиж, зохицуулалт бий болгож байна. Залуу хүн ам: Монголын хүн амын ихэнх нь залуу бөгөөд технологийг хурдан эзэмших чадвартай. Сорилтууд Зохицуулалтын орчин: Хууль эрх зүйн тогтолцоо нь финтекийн хурдацтай хөгжлийг дэмжихэд зарим талаар хоцрогдолтой байсаар байна. Дижитал хуваагдал: Хөдөө орон нутгийн зарим хэсэгт интернет болон технологийн хүртээмж хязгаарлагдмал хэвээр байна. Санхүүгийн боловсрол: Хэрэглэгчдийн санхүүгийн боловсрол хангалтгүй байгаа нь шинэ технологийг ашиглахад бэрхшээл учруулж байна. Аюулгүй байдал: Кибер аюул занал, залилангийн эрсдэл нэмэгдэж байна.  Ирээдүйн боломжууд: 1. Цахим мөнгөн тэмдэгт: Монголбанкнаас дижитал хэлбэрийн үндэсний валют гаргах боломж нь санхүүгийн системийг шинэ шатанд гаргах чухал алхам болох юм. Яагаад чухал вэ? Бэлэн мөнгөний хэрэглээг багасгаж, төлбөрийн системийг дижитал хэлбэрт шилжүүлнэ. Ил тод байдал нэмэгдэж, сүүдрийн эдийн засгийг бууруулна. Арилжааны банкуудын хоорондын төлбөрийн гүйлгээг илүү хурдан, аюулгүй болгоно.  2. AI ба Big Data-ийн өргөн хэрэглээ: Хиймэл оюун ухаан (AI) болон том өгөгдөл (Big Data) ашиглах нь финтекийн үйлчилгээг хувь хүний хэрэгцээнд илүү тохируулсан, үр ашигтай болгоно. Боломжууд: Хувь хүний зээл олголт: Хэрэглэгчийн санхүүгийн түүхийг AI анализлаж, зээл авах боломж, нөхцөлийг шуурхай тодорхойлох. Эрсдэлийн удирдлага: Big Data-ийг ашиглан эрсдэлтэй гүйлгээ,болон хэрэглэгчийг илрүүлж, залилангийн эсрэг хамгаалалтыг сайжруулах. Хувийн зөвлөгөө: AI-д суурилсан системүүд хэрэглэгчдийн хөрөнгө оруулалт, санхүүгийн төлөвлөлтөд зөвлөгөө өгч, илүү сайн шийдвэр гаргахад туслах.  3. Глобал финтек зах зээлд нэвтрэх: Монголын финтек компаниудын дотоодын зах зээлд хуримтлуулсан туршлага, технологийн давуу талууд нь олон улсын зах зээлд гарах боломжийг нээж байна. Боломжууд: Бүс нутгийн хамтын ажиллагаа: Төв Азийн болон Зүүн өмнөд Азийн орнуудтай хамтран ажиллаж, олон улсын финтек сүлжээнд нэгдэх. Тусгай үйлчилгээ экспортлох: Монголын онцлогт суурилсан финтекийн шийдлүүдийг бусад орнуудад санал болгох (жишээ нь, блокчэйн технологи эсвэл криптовалютын платформ).  4. Санхүүгийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх: Финтекийн тусламжтайгаар банкны үйлчилгээ хүртээмжгүй алслагдсан бүс нутгийн иргэдэд санхүүгийн шийдлүүдийг хүргэх нь чухал байсаар байна. Боломжууд: Цахим хэтэвч: Ухаалаг утас ашиглан банкны салбарт очилгүйгээр санхүүгийн үйлчилгээнд нэвтрэх боломж. Микро зээл: Бага орлоготой хүмүүст зориулсан хурдан, уян хатан зээлийн үйлчилгээ. Хөдөө аж ахуйд зориулсан санхүү: Малчид, тариаланчдад зориулсан тусгайлан боловсруулсан санхүүгийн бүтээгдэхүүнүүд (жишээ нь, улирлын зээл гэх мэт).  5. Криптовалют ба блокчэйн технологи: Криптовалют болон блокчэйн технологи нь Монголын финтекийн салбарын хөгжилд асар их нөлөө үзүүлэхээр байна. Боломжууд: Крипто арилжаа: Криптовалютын платформуудыг илүү боловсронгуй болгож, олон улсын арилжаанд оролцох боломж нээх. Блокчэйнд суурилсан шийдлүүд: Гүйлгээний ил тод байдал, дата хамгаалалт, ухаалаг гэрээ зэрэг боломжийг ашиглах. Блокчэйн төлбөрийн систем: Уламжлалт төлбөрийн системээс хямд, хурдан системийг бий болгох.  6. Финтекийн супер аппликейшн: Монголын зах зээлд супер апп буюу олон төрлийн санхүүгийн үйлчилгээг нэг дор багтаасан платформ хөгжүүлэх нь ирээдүйтэй байна. Боломжууд: Нэг апп-аар дамжуулан зээл авах, төлбөр тооцоо хийх, хөрөнгө оруулалт удирдах зэрэг үйлчилгээг багтаах. Хэрэглэгчдэд илүү хялбар, төвлөрсөн санхүүгийн экосистем бий болгоно. Жишээ: WeChat болон Alipay шиг платформууд Монголд хөгжих боломжтой.  7. Ногоон финтек ба ESG (Environmental, Social, Governance): Монгол Улсын тогтвортой хөгжил, байгаль орчинд ээлтэй эдийн засгийг дэмжихэд финтекийн оролцоо чухал үүрэгтэй. Боломжууд: Ногоон зээл: Байгаль орчинд ээлтэй төсөл, бизнесийг санхүүжүүлэхэд чиглэсэн зээл. Нүүрстөрөгчийн ул мөрийг бууруулах: Хэрэглэгчдэд цахим гүйлгээний нүүрстөрөгчийн ул мөрийг тооцоолж, түүнийгээ бууруулах шийдлүүд санал болгох.  8. Биометр ба дижитал аюулгүй байдал: Хэрэглэгчийн аюулгүй байдлыг хангахын тулд биометрийн технологиуд өргөн хэрэглэгдэх болно. Боломжууд: Нүүр таних систем: Санхүүгийн үйлчилгээнд нэвтрэх, төлбөр баталгаажуулахад ашиглах. Дуу хоолойн баталгаажуулалт: Дуу хоолойн технологи ашиглан нууцлал, аюулгүй байдлыг нэмэгдүүлэх. Кибер аюулгүй байдал: Финтекийн экосистемд хакерийн халдлагаас сэргийлэх шинэ шийдлүүд нэвтрүүлэх.  9. Инновацлаг хөрөнгө оруулалтын платформууд: Монголын зах зээлд шинэ төрлийн хөрөнгө оруулалтын платформууд нэмэгдэнэ. Жишээ: Жижиг, дунд бизнесүүдэд хөрөнгө оруулах боломжийг бүрдүүлэх краудфандинг платформ. Автоматжуулсан хөрөнгө оруулалтын аппликейшнүүд (Robo-Advisors).  Дүгнэлт: Монголд финтекийн салбар нь шинэ технологиудыг нэвтрүүлэх, хэрэглэгчдэд илүү хүртээмжтэй, аюулгүй, үр ашигтай шийдлүүдийг санал болгох асар их боломжтой. Ирээдүйд дижитал хувьсгал болон финтекийн хөгжлийн хурдаар Монгол улс бүс нутгийн тэргүүлэх тоглогч болох боломжтой ба бид бүхэн дээрх боломжуудыг ашиглах тогтвортой хөгжлийн төлөө зорьсоор байна.

  Финтек (FinTech буюу Financial Technology) нь санхүүгийн үйлчилгээг дижитал технологи, инновацын тусламжтайгаар сайжруулах, хялбаршуулах зорилготой салбар юм. Энэ нь уламжлалт банк болон санхүүгийн системийг шинэчилж, дижитал технологийг ашиглан илүү хүртээмжтэй,хялбар,хурдан, хямд үйлчилгээ үзүүлэхэд чиглэдэг. Финтекийн жишээ нь: Цахим төлбөр тооцоо (PayPal, Stripe, Square) Криптовалют болон блокчэйн технологи (Bitcoin, Ethereum) Хувийн санхүүгийн менежмент (Mint, YNAB) Зээл, хөрөнгө оруулалтын платформууд (LendingClub, Robinhood) Даатгалын технологи (InsurTech) Товчоор хэлбэл финтек нь санхүүгийн салбарыг технологийн дэвшлээр өөрчилж буй инновацын ертөнц юм.   Финтекийн үүсэл, хөгжил   1. Эхэн үе (1950-1980-аад он) Финтекийн үндэс нь санхүүгийн үйл ажиллагааг автоматжуулах, механикжуулах оролдлогуудтай холбоотой бий болсон байдаг. 1950  онд анхны кредит карт (Diners Club) нэвтэрснээр цахим төлбөрийн эхлэл тавигдсан.     1967 онд анхны ATM гарч ирснээр банкны үйлчилгээг автоматжуулж эхэлсэн.     1973 онд SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication) системийг нэвтрүүлж, олон улсын санхүүгийн шилжүүлгийг хурдасгасан.     2. Интернэтийн эрин үе (1990-ээд он) Интернэт хөгжиж эхэлснээр санхүүгийн үйлчилгээнд цахим платформууд өргөн ашиглагдаж эхэлсэн. 1994 онд онлайн банк болон цахим төлбөрийн системүүд үүссэн (Stanford Credit Union, PayPal 1998 онд). Хөрөнгийн биржүүдэд арилжааны программ хангамж нэвтэрч эхэлсэн гэх мэт   3. Ухаалаг гар утас ба аппликейшн  (2000-2010-аад он) Ухаалаг гар утас, аппликейшнүүдийн тусламжтайгаар финтекийн үйлчилгээ илүү хүртээмжтэй болсон. Peer-to-peer (P2P) зээлийн платформууд (LendingClub, Prosper) гарч ирэв. 2008 онд Биткойн үүсэж, блокчэйн технологийн хөгжлийг эхлүүлэв. Санхүүгийн аппликейшнүүд (Venmo, Square) хүмүүсийн өдөр тутмын амьдралд нэвтэрсэн.   4. Орчин үеийн финтек (2010 оноос өнөөг хүртэл) Орчин үеийн финтек нь технологийн дэвшил, хэрэглэгчдийн хэрэгцээ шаардлага, болон санхүүгийн үйлчилгээний хүртээмжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор эрчимтэй хөгжиж байна. Технологийн дэвшил нь уламжлалт санхүүгийн үйлчилгээний хязгаарлалт, дутагдлыг арилгаж, илүү хүртээмжтэй, хурдан, аюулгүй, болон уян хатан шийдлүүдийг санал болгоход чиглэж байна.   Гол чиг хандлагууд   1. Криптовалют болон блокчэйн технологи 2008 онд Биткойн үүссэнээр блокчэйн технологи болон криптовалютын эрин үе эхэлсэн. Орчин үед криптовалют нь төлбөр тооцооны арга хэрэгсэл, хөрөнгө оруулалтын шинэ төрөл болж хөгжиж байна. Блокчэйн технологи нь зөвхөн санхүүгийн салбарт бус, бусад салбарт ч хэрэглэгдэж байна. Жишээ нь :  Хангамжийн сүлжээний менежмент, ухаалаг гэрээ   2. Neobank буюу дижитал банкнууд Зөвхөн дижитал орчинд ажилладаг необанкнууд гарч ирсэн. Тэд бага зардалтай, хэрэглэгчдэд төвлөрсөн, хялбаршуулсан үйлчилгээ санал болгодог. Уламжлалт банкнуудтай харьцуулахад хурд, хүртээмж, үйлчилгээний олон янз байдалдаа илүү анхаарч байна.   3. Хиймэл оюун ухаан (AI) ба машин сургалт (ML) Хиймэл оюун ухаан нь санхүүгийн салбарт дүн шинжилгээ хийх, эрсдэл тооцоолох, болон хэрэглэгчийн үйлчилгээг сайжруулахад ашиглагдаж байна. Жишээ нь, зээлийн үнэлгээ, хэрэглэгчийн зан төлөвийг судлах, залилангийн эрсдэл илрүүлэх зэрэгт хэрэглэгдэж байна.   4. Цахим төлбөр тооцооны дэвшил Цахим хэтэвч (PayPal, Venmo, Alipay) болон гар утасны төлбөрийн системүүд (Apple Pay, Google Pay) хурдацтай хөгжиж, уламжлалт төлбөрийн системийг орлож байна. QR код, NFC технологи ашиглан төлбөр хийх нь дэлхий даяар түгээмэл болсоор байна.   5. Хөрөнгө оруулалт ба арилжааны платформууд Хөрөнгө оруулалтын хялбаршуулсан платформууд (Robinhood, eToro) олон нийтэд нээлттэй болж, хувь хүн шууд арилжаа хийх боломжтой болсон. Робо зөвлөхүүд (Robo-advisors) хэрэглэгчдийн хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөөг автоматжуулж, зардлыг бууруулж байна.   6. Даатгалын технологи (InsurTech) Уламжлалт даатгалын үйлчилгээг технологийн тусламжтай хялбаршуулж, хэрэглэгчдэд илүү хүртээмжтэй болгож байна. Жишээ нь : Хиймэл оюун ухаан ашиглан даатгалын эрсдэл тооцох, төлбөр тооцоо шийдвэрлэх   7. FinTech + ESG (Environmental, Social, Governance) Финтек компаниуд тогтвортой хөгжлийг дэмжих чиглэлд анхаарал хандуулж байна. Жишээ нь :  Нүүрстөрөгчийн ул мөрийг тооцдог платформууд эсвэл байгаль орчинд ээлтэй хөрөнгө оруулалтын шийдлүүд гэх мэт   Финтекийн давуу тал Хурд: Санхүүгийн үйлчилгээг хормын төдийд авах боломжтой болгодог. Хүртээмж: Алслагдсан бүс нутгуудад санхүүгийн үйлчилгээ авах боломжийг нэмэгдүүлдэг. Тохиромж: Хэрэглэгчийн хэрэгцээнд нийцсэн, уян хатан шийдэл санал болгодог. Инновац: Шинэ бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ тасралтгүй гаргаж байна.   Сорилтууд Хууль, зохицуулалт: Финтекийн хурдацтай хөгжилтэй уялдан хууль эрх зүйн зохицуулалт хоцрогдож байна. Аюулгүй байдал: Кибер халдлага, мэдээллийн алдагдал зэрэг эрсдэл өндөр байсаар байна. Тэгш хүртээмж: Дижитал хуваагдал нь зарим бүлэг хүмүүсийн хүртээмжийг хязгаарладаг. Жишээ : Хүмүүсийн дунд технологи болон интернэт ашиглах боломж, мэдлэг, чадварын ялгаанаас үүдэн үүсдэг тэгш бус байдал   Орчин үеийн финтек нь технологи, инновацыг ашиглан санхүүгийн үйлчилгээний ирээдүйг тодорхойлж буй гол хөдөлгөгч хүч болж байна.